नेपालगन्ज : डुबान, कटान र पटानले संकट निम्त्याउँदै आएको बाँकेको राप्तीमा ४१ किमी पक्की तटबन्ध निर्माण गर्न भारत सरकार सहमत भएकोछ । भारतको जल संसाधन, नदी विकास एवं गंगा संरक्षण विभागले नेपाल-भारत सीमादेखि उत्तर राप्तीका दुवै किनारामा तटबन्ध निमार्ण गर्न प्राविधिक अनुगमनसहित लाग्ने खर्च १० अर्ब ४४ करोड ८० लाख रुपैयाँ अनुदान सहयोग दिने भएको हो ।
निर्माणका क्रममा एक अर्ब रुपैयाँ नेपाली पक्षले ब्यहोर्नुपर्ने सम्झौता भएको छ । राप्तीमा निर्माण गरिने विशाल तटबन्ध योजनाको अवधि ५ वर्षको हुनेछ । गत असार १४ देखि २० सम्म भारतको पटनामा जलस्रोत तथा सिँचाई विभाग र भारतको जल संसाधन नदी विकास एवं गंगा संरक्षण विभागका अधिकारीबीच छलफल भएको थियो । उक्त बैठकमा भारतीय पक्ष तटबन्ध निर्माणका लागि सघाउन सहमत भएको हो ।
‘राप्तीको तटबन्धसम्बन्धि विस्तृत परियोजना प्रतिबेदनमाथि ७ दिनसम्म सक्रिय ढंगले लामो छलफल चल्यो’ उक्त बैठकमा सहभागि तथा जनताको तटबन्ध कार्यक्रम फिल्ड कार्यालय नम्बर ६ लमहीका प्रमुख जितबहादुर थापाले भने –‘नदीको दुवैतिर ३५ किलोमिटर पक्की र ६ किमी माटोको तटबन्ध निर्माण गर्ने सहमतिसहित भारतले बजेट स्वीकृतगरेकोछ ।’
नेपाल–भारत सीमा क्षेत्रमा पर्ने होलिया नजिकको पिलर नम्बर ५४ (हाल डुडुवा गाउँपालिका–१ देखि उत्तरपश्चिम कचनापुर र उत्तरपूर्व विनौनासम्म) तटबन्ध निर्माण गर्ने योजना छ । यसका लागि नेपाल र भारतको संयुक्त प्राविधिक टोलीले डीपीआर अनुरुप कहाँ कहाँ र कसरी निर्माण सुरु गर्ने ? त्यसको पनि पुनः स्थलगत अध्ययन गर्ने भएकोछ ।
भारतले बाँकेको होलिया नजिकै एक तर्फी रुपमा १३ किलोमिटर लामो कलकलवा तटबन्ध निमार्ण गरेको छ । उक्त तटबन्धका कारण नेपालबाट दक्षिण तर्फ बग्ने खोलानालाको प्राकृतिक प्रवाह रोकिँदा १५ वर्षदेखि नेपाली भूमि डुबानमा पर्दै आएकोछ । ३० हजार हेक्टर भूमि डुबानमा पर्नुका साथै ४ हजार ५ सय घरपरिवारका २७ हजार ७ सय ५० ब्यक्ति प्रत्यक्ष प्रभावित हुँदै आएका छन् ।
२०७१ साउन र भदौमा फत्तेपुरका ३ हजार ४३, गंगापुरका १ हजार ५२, कचनापुरका ५ सय ५१ र होलियका १ हजार ८ सय ९४ घरपरिवार प्रभावित भएका थिए । तत्कालिन प्रधानमन्त्री गिरिजाप्रसाद कोइराला र सुशील कोइरालाको पहिलो भारत भ्रमणमा पनि डुबान समस्या वार्ताको एजेण्डा थियो । तर, १५ वर्षपछि मात्रै नदी नियन्त्रणका लागि भारत सहयोग गर्न सहमत भएको हो । अहिले पनि उर्लदो राप्ती नदीको बाढी गाउँतिर पस्ने गर्छ ।